Đôi lời mạo muội cùng quý thi
huynh, thi tỷ, thi hữu và quý vị độc giả…
(Sau khi post bài này lên trang, Cao Bồi Già
tôi nhận được một số ý kiến trao đổi, góp ý. Trong đó có ý kiến nói rằng tôi
thiếu sót khi không nói đến trường hợp bài thơ được gieo theo vận trắc. Xin
chân thành cảm ơn ý kiến nhắc nhở này.Và vì vậy nên tôi xin thêm vào bài này
một phần ở cuối bài, để nói về hạc tất và phong yêu trong thơ Thất ngôn bát cú
gieo theo vận trắc. Mời quý vị vui lòng đọc lại lần nữa. Rất cảm ơn mọi sự góp
ý và nhận xét của quý vị)
Sáng tác xong một bài thơ Thất ngôn bát cú,
hẳn ta phải đọc đi đọc lại, ngâm tới ngâm lui. Luật bằng trắc đã ổn rồi nhé,
đối cũng chan chat, chữ nào chữ nấy đều đã chắt lọc và từ nào cũng đều rất ưng
ý. Nhưng đọc nghe sao nó vẫn trúc trắc thế nào ấy! Nghe vẫn chưa ổn, vẫn ngượng
mồm quá đỗi , ngang ngang thật là khó chịu. Hẳn các bạn ít nhất cũng từng bị
đôi lần như thế? Vấn đề này xảy ra phần lớn là do hai “cái ông nội” Hạc Tất và
Phong Yêu ngấm ngầm ngáng lưỡi chúng ta. Lần theo định nghĩa:
_Phong Yêu(eo ong): là lỗi xảy ra khi chữ
thứ 2 và chữ cuối của một câu mang cùng dấu.
_Hạc Tất(Gối hạc): Là lỗi xảy ra khi chữ thứ
4 và chữ cuối của một câu mang cùng dấu.
Vậy mời các bạn cùng gã Cao Bồi Già lẩm cẩm
này cùng xét một số thí dụ:
I_ THẤT NGÔN BÁT CÚ GIEO VẬN
BẰNG:
Khi các chữ 2, 4, và 7 của một câu mang các
dấu thanh trắc:
_Lỗi Phong Yêu:
“Nhớ nước đau lòng con quốc
quốc”(Đèo Ngang-BHTQ)
“Lấy của đánh người quân tệ
nhỉ” (Hỏi Thăm Quan Tuần Gặp Cướp- Nguyễn Khuyến)
“Thôi cũng đừng nên ky cóp
nữa” (Hỏi Thăm Quan Tuần Gặp Cướp – Nguyễn Khuyến)
_Hạc Tất:
“Ra đường kẻ cả dừng chân
hỏi” (Than Nợ - Nguyễn Khuyến
“Gạo dăm ba bát cơ còn kém”
(Nước Lụt Hà Nam – Nguyễn Khuyến)
“Muốn êm phải kiện ba trăm
lạng” (Kiều Bán Mình – Nguyễn Khuyến)
Ta thấy khi ngâm đọc rất êm tai , chẳng có
tội gì cả. Vậy có thể kết luận rằng : Khi các chữ thứ 2, 4 và 7 của cùng một
câu mà mang cùng dấu thanh trắc thì lỗi hạc tất , phong yêu hầu như biến mất.
Từ đó ta lại có thể đưa ra kết luận rằng: LỖI HẠC TẤT HAY PHONG YÊU, Ở CÁC CÂU
THỨ 3,5 VÀ 7 CỦA MỘT BÀI THƠ THẤT NGÔN BÁT CÚ GIEO VẬN BẰNG KHÔNG GÂY MỘT ẢNH
HƯỞNG TỒI TỆ NÀO CẢ KHI TA NGÂM ĐỌC.
Còn trường hợp các chữ thứ 2,4 và 7 của cùng
một câu mà mang dấu thanh bằng, tức là dấu huyền và không dấu thì sao?
_Phong Yêu :
“Cỏ cây chen lá đá chen hoa”
(Qua Đèo Ngang- BHTQ)
“Ao thu lạnh lẽo nước trong
veo” (Thu Điếu- Nguyễn Khuyến)
“Năm gian nhà cỏ thấp le te”
(Thu Ẩm- Nguyễn Khuyến)
Chúng ta thấy đọc cũng rất êm, gần như không
có vấn đề gì cả.Nhưng với dấu huyền hãy xem thử:
“Ta ngồi ghềnh đá gặm u buồn”
( (vô danh)
“Mây trời u ám đổ mưa nhòa”
)vô danh)
“Cắc tòm khuấy động kẻ vung
dùi” )vô danh)
“Nắng tà vương vấn nỗi tâm
tình
“
Nghe riêng rẽ từng câu đã có vấn đề, không
được êm rồi! Nếu đọc cả mạch bài càng thấy ngang hơn nữa.
_Hạc tất:
Cả hai chữ thứ 4 và 7 không
dấu:
“Giữ nếp gia phong tránh mộng mơ”
“Tinh tú lung linh chiếu ánh
mơ”
“Bước dạt phiêu diêu đến
lặng thinh”
Đọc riêng một câu thôi ngheh
đã thấy …không ổn rồi, nếu đọc luôn trong
mạch bài thơ thì càng không ổn nữa. Bây giờ xét đến dấu huyền:
Chiều rải quanh nhà...thấm lạnh mình
“Phố lạc đêm chờ muộn nhật trình”
“Vất vưởng bao thời mộng rũ màng”
Quả thật ảnh hưởng của những trường hợp lỗi
hạc tất này , khi ngâm đọc là quá nặng nề. Nó đã phá hỏng luôn cả âm hưởng của
một bài thơ Thất ngôn bát cú!!!Đến đây chúng ta có thể kết luận rằng:
1/ Lỗi phong yêu và hạc tất ở
các câu thứ 3,5 và 7 không gây ảnh hưởng gì tồi tệ khi ngâm đọc. Nên ta không
cần phải bận tâm. Nhưng hai lỗi này ở các câu thứ 1,2,4,6,8 (tức là các câu có
gieo vận) thì phải xem xét kỹ để tránh.
2/Lỗi Phong yêu với 2
chữ thứ 2 và 7 của cùng một câu mà không dấu thì là lỗi rất nhẹ. Có thể bỏ qua
mà không bận tâm
3/ Lỗi phong yêu mà cả hai
chữ thứ 2 và 7 của cùng một câu mà mang dấu huyền thì nặng hơn, cần phải tránh.
4/ Lỗi hạc tất mà hai chữ thứ
4 và 7 cùng không mang dấu, cũng là lỗi tương đối nặng. Nhưng có cách hóa giải
hiệu quả (Xin xem phần 7/)
5/ Lỗi hạc tất mà cả hai chữ
thứ 4 và 7 cùng mang dấu huyền là lỗi rất nặng. Nhất thiết phải tránh không thì
khi ngâm đọc hỏng cả bài thơ.
6/ Lỗi hạc tất luôn có ảnh
hưởng nặng nề hơn lỗi phong yêu. Vì hai chữ thứ 4 và 7 gần nhau hơn , nên khi đọc dễ bị gấp khúc như “cái đầu
gối” (Có lẽ thế nên các cụ mới gọi là gối hạc
chăng?)
7/ Cách hóa giải hạc tất ,
phong yêu mà hai chữ đều không mang dấu: Bắt chước theo các Đại thi hào như
Nguyễn Khuyến , Bà Huyện Thanh Quan…, ta có thể hóa giải trường hợp này bằng
cách cho chữ đứng trước, tức là chữ thứ 1 hay chữ thứ 3 mang dấu huyền. Thí dụ:
“Một mảnh tình riêng ta với
ta” (Qua đèo Ngang – BHTQ)
Với dấu huyền của chữ “tình”
lỗi hạc tất của câu này tự dưng biến mất khi ta ngâm đọc.
“Sư cụ nằm chung với khói
mây” ( (Nhớ Cảnh Chùa Đọi –Nguyễn Khuyến)
Với dấu huyền của chữ “nằm”,
lỗi hạc tất cũng được cụ Nguyễn Khuyến hóa giải ngon ơ.
II_ THẤT NGÔN BÁT CÚ GIEO VẬN
TRẮC:
Trong một bài thơ Thất ngôn bát cú gieo theo
vận trắc, ta thấy điều ngược lại. Lỗi hạc tất và phong yêu ở các câu gieo vận
(tức là các câu 1,2,4,6,8( lại hoàn toàn không có tác dụng xấu nào cả. Nhưng
hai lỗi này ở các câu 3,5,7 lại ảnh hưởng rất tồi tệ khi ta
ngâm đọc. Chúng cũng xoay quanh hai dấu huyền và không dấu mà thôi. Xin phép
được lấy một bài thơ của Cao Bồi Già này ra làm thí dụ:
CAI RƯỢU
Vui bạn vui bè veo hũ rượu
Ngấm men lưỡi hót tài hơn
khướu
Lời tranh quyết liệt mũi ăn
trầu
Võ đấu hung hăng đầu lãnh
bướu
Xe húc con lươn, khóc xệch
mồm
Răng lìa cái mỏ, cười khoe
nướu
Đời khinh, con sợ, vợ dai …đay
Xấu hổ lòng thề cai bỏ …rượu!
CAO BỒI GIÀ
Trong bài này không có lỗi hạc tất, phong
yêu nào cả. Bây giờ tôi xin cố ý sửa cho
có hai lỗi này để quý vị nhận xét:
CAI RƯỢU
Vui bạn vui bè veo hũ rượu
Ngấm men lưỡi hót tài hơn
khướu
Lời GIÀNH quyết liệt mũi ăn
trầu
Võ đấu hung hăng đầu lãnh
bướu
Xe húc VỈA HÈ, khóc xệch mồm
Răng lìa cái mỏ, cười khoe
nướu
Đời khinh, con sợ, vợ dai …đay
Xấu hổ lòng thề cai bỏ …rượu!
CAO BỒI GIÀ
Bây giờ xin quý vị ngâm đọc thử xem thế nào? Rõ là không ổn tí nào với
hai lỗi này ở các câu 3 và 5! Vậy chúng ta cũng phải nên tránh chúng ở các câu
3,5 và 7 trong bài thơ Thất ngôn bát cú gieo theo vận trắc.
Tóm lại, với trình độ biết đọc biết viết, và
tí kiến thức hạn hẹp mà gã Cao Bồi Già nàylượm lặt được. Xin mạo muội lạm bàn
về hai “cái ông nội” chuyên “nằm vùng” trong họng của chúng ta khi ngâm đọc
Đường thi Xin các thi hữu, các bậc cao minh hơn cho nhận xét và chỉ giáo bổ sung
thêm cho hoặc có gì sai sót, cũng
xin chỉ ra cho kẻ võ vẽ làm thơ này được dịp học hỏi. Rất mong nhận được ý
kiến của mọi người. Xin đa tạ…
CAO BỒI GIÀ
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét