VĂN TẾ ĐẠI THI HÀO
NGUYỄN DU
*Giải nhất toàn
quốc năm 2020
*Bản đã chỉnh sửa
Than ôi!
1. Gió dìu mây, mây phủ màu tang,
Sương thức lá, lá rơi nước mắt.
2. Khóc người tuấn kiệt, núi thẳm ngậm ngùi,
Chạnh khúc đoạn trường, dòng sâu man mác!
Nhớ văn hào xưa,
3. Vốn nòi thế phiệt, lời lời hoa thêu gấm
dệt, hàng hàng ý ngọc lời châu,
Nhằm cửa danh gia, ngày ngày ngọc dát châu
đeo, bữa bữa đũa ngà chén bạc.
4. Hồng Lĩnh đỉnh cao vòi vọi, muôn khí thiêng
hun đúc bậc anh tài,
Lam Giang bờ rộng thênh thênh, vạn nguồn mạch
sản sinh người khoáng dật.
5. Thông minh đĩnh ngộ, bút văn chương sánh
bậc Đỗ, Vương, (1)
Hòa ái khiêm cung, điều nhân nghĩa noi thầy
Khổng, Mặc. (2)
6. Cao bằng hiền hữu, luôn chọn bậc trọng
nghĩa khinh tài, đâu hiềm nhà cao cửa rộng hay điếm cỏ cầu sương,
Tri kỉ hồng nhan, chỉ lựa người nhả ngọc phun
châu, chẳng màng cổng kín tường cao hay lầu ca viện hát.
7. Tài năng đó khó khăn chi danh đề bảng hổ,
vinh hiển tổ tông?
Nhân cách ấy trở ngại gì tế thế an bang, chấn
hưng xã tắc?
Ngờ đâu,
8. Thời li loạn hốt bạch vân thương cẩu, còn
đâu hồi áo gấm hài thêu,
Lửa chiến chinh biến thương hải tang điền, nào
ngờ lúc nhà tan cửa nát!
9. Buổi giao thời chia đường hai lối, về
phương nào khi thay chúa đổi tôi,
Tiếng đao binh tạo khúc đoạn trường, đàn làm
sao khi lạc cung sai bậc?
10. Kinh luân một bụng, đâu anh hùng, đâu tri
kỉ, đường trần ai ngoảnh lại bơ vơ.
Kinh điển năm xe, nào trung can, nào khí tiết,
đạo thần tử ngẫm càng chua chát!
11. Hùng tâm tráng khí, mà bóng quần hào sau
trước vắng tênh,
Viễn trí cao tài, nhưng đường tiến thoái dọc
ngang bế tắt!
12. Mộng phù Lê tàn phai lần lữa; làm được gì
khi bóng lẻ thân cô?
Vọng cố hương đau xót não nùng; thương biết
mấy ngày canh rau cơm lạt!
13. Dằn câu khí tiết, chốn sân chầu che mặt
uốn lưng tôm,
Ngậm tiếng thị phi, nơi cửa khuyết nén lòng
khum gối hạc!
14. Đã trót đánh rơi thanh kiếm, vinh dự chi
lơ láo phận hàng thần.
Thôi đành nương náu bệ rồng, thẹn thùng lắm
lất lây hồi đầu bạc!
15. Qua quan ải, giận cuồng ngôn tên ác tướng
Phục Ba, (3)
Nhớ Hát Giang, trọng khí tiết vị nữ vương
Trưng Trắc.
16. Dù Đồng Trụ rêu đã xanh rì ,
Nhưng Đằng Giang cọc còn nhọn hoắt!(4)
17. Đến viễn phương thấy đời đau khổ, kẻ tù
đày, người đói rách, nhớ quê xưa tấc dạ bồi hồi.
Viếng danh nhân chạnh nỗi đoạn trường, nào bi
phẫn, nào oan khiên cảm thân phận cõi lòng u uất.
18. Bởi bạo quyền giấu nanh che vuốt, nhai
xương người ngọt tợ cao lương. (5)
Nên lê dân bóp bụng thắt hầu, ăn rau dại
thường hơn cơm vắt!
19. Đầu Ban Siêu (6) phơ phơ màu tóc, nợ sơn
hà tấc đất ngọn rau,
Mây Hoành Sơn bàng bạc đầu non, xót phần số hồng
nam nhạn bắc!
20. Đường công danh phủ bao lớp trần ai,
Màu danh lợi nhuộm mấy lần bạch phát!
21. Mãi trông đàn nhạn vỗ cánh nhịp nhàng
hướng đỉnh Hồng Sơn,
Mà mặc vó ngựa gõ nhịp u buồn về miền Kinh
Bắc!
22. Mỗi bước li hương, mỗi bước não nùng,
Từng hồi nhớ quê, từng hồi quặn thắt!
Mới hay,
23. Li ngự tửu không ngon ngọt lại đắng cay,
Tình đồng liêu chẳng mặn mòi mà nhợt nhạt!
24. Chốn quan trường lỡ thầy lỡ tớ, ích lợi gì
chữ tốt văn hay?
Nơi triều trung gượng nói gượng cười, sượng
sùng lắm mũ vàng đai bạc!
25. Chán khòm lưng quỳ nơi chín bệ, thùng
thình vướng áo rộng hài cao,
Muốn phanh ngực nằm dưới bách tùng, thư thả
ngắm trăng thanh gió mát.
26. Sờ tóc trắng thẹn cùng Hồng Lĩnh, thẹn
cùng tảng đá, chòm cây,
Nhìn mây chiều nhớ đến Lam Giang, nhớ đến cội
tùng, dòng thác
27. Thanh Hiên Thi Tập, gởi gắm phận mình lỡ
thời thất thế, đá nát vàng phai,
Bắc Hành Tạp Lục, xót thương bao người ách
nước tai trời, mưa vùi gió dập.
Dù cho,
28. Sao văn chương xé toạc lưng trời,
Lòng nhân ái trải dày mặt đất.
29. Viết văn tế độ người thảm tử, xót thập
loại chúng sinh sống đọa chết đày,
Mượn tân thanh phổ khúc đoạn trường, thương
bao phận hồng nhan hoa trôi bèo dạt!
30. Cảnh tang thương triền miên tám
hướng, nơi ta bà bao người lạc chợ, trôi sông,
Khói binh đao mờ mịt chín tầng, xương vô định
bấy kẻ chôn nghiêng, liệm sấp!
31. Sổ đoạn trường hàng hàng lớp lớp, nào giai
nhân, nào tài tử, lượn sóng đời dập cuồn cuộn oan khiên,
Đường định mệnh lối lối thênh thênh, nào nghĩa
khí, nào trung can, dây oan nghiệt kết trùng trùng u uất!
Ôi!
32. Mang chữ “mệnh” thì nơi đâu không phải bến
Tiền Đường?
Chẳng chữ “duyên” làm sao dễ náu nương Quan Âm
các?
33. Phận bạc luôn đọa đày bậc khoát luận cao
đàm, tú khẩu cẩm tâm,
Con tạo khéo ghét ghen kẻ ngọc diện hồng nhan,
thiên hương quốc sắc!
34. Dù bể tang thương trùng trùng gió bão, đầu
bút thần vẫn tỏa ánh hào quang,
Ngặt lửa sa trường ngun ngút núi sông, câu khí
tiết làm đau lòng ngọc phác!
35. Đâu má hồng mười lăm năm trường đoạn, mà
bên tình, bên hiếu luôn sắt son cùng sông núi thênh thênh?
Đâu danh nhân chịu nửa kiếp phong trần, mà chữ
tiết, chữ nhân vẫn mênh mang như trăng sao vằng vặc?
Đáng xứng danh:
36. Vô tiền nghệ sĩ aó bố hài gai,
Khoáng hậu thi hào lòng son dạ sắt.
37. Không phải nguyệt mà sáng trong hơn
nguyệt; trong rừng bảo điển vĩ nhân, cụ Tiên Điền xứng danh “vạn đại thi hào” .
Chẳng là hoa lại thơm ngát hơn hoa; trong vườn
phong tình cổ lục, truyện Thúy Kiều đáng gọi “kỳ thư tuyệt tác”.
38. Cạnh muôn hoa, vua mẫu đơn chẳng muốn tỏa
hương, (7)
Giữa bầy chim, chúa phượng hoàng đâu cần khoe
sắc! (8)
39. Đẹp làm sao! Nhân dân ngưỡng mộ ngài với
biết bao lời châu ngọc thiết tha,
Xứng làm sao! Thế giới tôn vinh ngài cùng trăm
linh bảy danh nhân lỗi lạc! (9)
Ôi! Hỡi ôi!
40. Đang cơn mây tạnh ngờ đâu gió thổi ngậm
ngùi,
Trong lúc trời quang bỗng dưng mưa bay lất
phất!
41. Thu vừa chớm mà vùng đất Tiên Điền (10)
mây nhuộm âm u,
Chướng chưa về mà dặm đường Nghi Xuân (10) lá
rơi lác đác!
42. Đao định mệnh luôn cướp đường sinh tử, dù
thân chẳng còn mà tiếng để danh lưu,
Trận phong lôi sao át sấm tài danh, nên đèn
vẫn tỏ dù mưa lùa gió tạt.
43. Lẽ vô thường lại đùa cợt nhân sinh,
Đò li biệt luôn đưa sầu vạn vật!
44. Ơn văn hào tợ trái đồi trái núi, chừng như
nước lấp đại dương,
Lời hậu sinh như hạt bụi hạt sương, cầm bằng
cát rơi sa mạc!
Hôm nay,
45. Chưa ba trăm năm, mà cả non sông đã đổ lệ
vì người nghệ sĩ phong lưu,
Bởi khắp bốn cõi, cứ mỗi tấm lòng đều nghiêng
mình trước một thi hào uyên bác.
46. Dù văn chương, dù son phấn, khi thác rồi
hậu thế còn ghi,
Dù vô mệnh, dù hữu thần, lúc lìa đời người sau
vẫn nhắc.(11)
47. Chén rượu quý kính dâng người tài đức,
lượng thứ chúng hậu sinh ý thiển lời thô,
Nén nhang thơm tưởng nhớ bậc cao hiền, cung
thỉnh đấng tiền bối lòng thành lễ bạc.
Thượng hưởng!
KHA TIỆM LY
Chú thích:
(1) Đỗ, Vương: Đỗ
Phủ, Vương Bật
(2) Khổng, Mặc:
Khổng Tử, Mặc Tử
(3) Sau khi đánh
thắng Hai Bà Trưng. Mã Viện dựng trụ đồng ở biên giới với hàng chữ khắc trên
đó: “Đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt” (nếu trụ đồng mà bị gãy thì Giao Chỉ bị
diệt vong”
(4)Trộm ý của hai
câu:
“Đồng trụ chí kim
đài dĩ lục,
Đằng giang tự cổ
huyết do hồng”
(Trụ đồng đến nay
rêu còn xanh biếc,
Nước sông Bạch Đằng
từ xưa đến giờ vẫn còn đỏ au)
(5) Cao lương:
Trong “cao lương mĩ vị”, chỉ thức ăn ngon. Nguyên câu trộm ý 2 câu trong bài
Phản Chiêu Hồn của cụ Tiên Điền:
“Bất lộ trảo nha dữ
giác độc,
Giảo tước nhân nhục
cam như di!”
(Không để lộ ra
nanh vuốt và sừng (có nọc) độc
Mà cắn xé thịt
người ngọt như kẹo như đường)
(6) Ban Siêu: Vị
tướng tài thời Đông Hán. Bình định Tây Vực hồi 40 tuổi, đến 71 tuổi mới trở
về kinh đô Lạc Dương; lúc đó đầu ông đã bạc trắng .
(7) (8): Mẫu đơn là
chúa loài hoa; Phụng hoàng là chúa loài chim (theo quan niệm xưa)
(9) Ngày
25/10/2013, tại kỳ họp lần thứ 37 của Đại Hội đồng Tổ chức Giáo dục, Khoa học
và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) họp ở Paris đã chính thức ban hành Nghị
quyết số 37C/15 phê chuẩn Quyết định số 191EX/32 và 192EX/32, nhất trí vinh
danh Đại thi hào Nguyễn Du cùng với 107 danh nhân văn hóa toàn thế giới. Theo
đó, hoạt động tôn vinh được triển khai ở Việt Nam và tại các nước trong cộng
đồng UNSESCO (niên độ 2014 - 2015).
(Nguồn:
https://hanam.gov.vn/…/Danh-nhan-van-hoa-the-gioi--%C4%90ai…)
(10) Làng Tiên
Điền, huyện Nghi Xuân, Tỉnh Hà Tĩnh là quê hương của cụ Nguyễn Du (mộ cụ nằm
tại làng Tiên Điền)
(11) Trộm ý 2 câu
trong bài “Độc Tiểu Thanh Kí”:
“Chi phấn hữu thần
liên tử hậu,
Văn chương vô mệnh
luỵ phần dư.”
( Son phấn có thần
chắc phải xót xa vì những việc sau khi chết .
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét